Tác giả: Yukana Inoue
Thục Quyên lược dịch
12-3-2025
Phát ngôn viên Nhà Trắng Karoline Leavitt đã gây chấn động Nhật hôm thứ Tư vừa qua khi bà cáo buộc Nhật áp thuế 700% lên gạo của Mỹ, như một thí dụ về những gì chính phủ Hoa Kỳ gọi là mức thuế “kinh hoàng” áp đặt bởi các đối tác thương mại của họ.
Bà nói hôm thứ Ba: “Hãy nhìn Nhật Bản đi, đánh thuế gạo 700%. Tổng thống (Donald) Trump tin vào sự có đi có lại, và đã đến lúc chúng ta cần một tổng thống thực sự quan tâm đến lợi ích của doanh nghiệp và người lao động Mỹ”.
Leavitt đưa ra nhận xét này trong dịp bà giải thích quyết định của Washington áp thêm 25% thuế lên thép và nhôm từ Canada, bằng cách sử dụng một biểu đồ mà cũng cho thấy mức thuế quan của Nhật Bản.
Lời buộc tội này chỉ đúng ở một mức độ vì nó chỉ mô tả một phần nhỏ lượng gạo mà Nhật nhập khẩu, và mức thuế đối với ngũ cốc của Mỹ hiện cũng đã thấp hơn, dựa trên giá cả hiện nay.
Từ trước đến nay, Nhật vẫn rất miễn cưỡng trong việc nhập khẩu gạo — lương thực chính của họ — để bảo vệ nông dân trồng lúa trong nước. Nhưng vào thập niên 1990, lập trường bảo hộ của nước này đã trở thành nguồn gây căng thẳng thương mại lớn trong các cuộc đàm phán của Tổ chức Thương mại Thế giới WTO.
Do đó, Nhật hiện không áp dụng thuế quan lên 770.000 tấn gạo hàng năm, theo hạn ngạch “tiếp cận tối thiểu” thương lượng năm 1995 với WTO.
Theo số liệu mới nhất của Bộ Nông nghiệp [Nhật], Hoa Kỳ chiếm thị phần lớn nhất về gạo miễn thuế mà Nhật Bản nhập khẩu vào năm 2023 theo thỏa thuận này, bên cạnh các nước như Thái Lan, Trung Quốc và Úc, tổng cộng 350.000 tấn gạo của Hoa Kỳ được nhập khẩu vào Nhật theo khuôn khổ này (2023).
Hoa Kỳ là nước xuất khẩu gạo lớn nhất sang Nhật theo khuôn khổ miễn thuế này trong hầu hết các năm, thường là từ 300.000 tấn đến 400.000 tấn mỗi năm. Nhật sử dụng loại gạo này để làm thực phẩm cho con người và làm thức ăn cho gia súc, cũng như để viện trợ quốc tế.
Nhưng đối với gạo nhập khẩu ngoài khuôn khổ WTO này, Nhật áp dụng mức thuế là 341 yên (2,30 đô la) cho một kí lô.
Chính phủ không tính mức thuế theo tỷ lệ phần trăm, nhưng dùng một phép tính mà Bộ Nông nghiệp đưa ra trong các cuộc đàm phán với WTO năm 2005, dựa trên giá gạo quốc tế từ năm 1999 đến năm 2001, cho thấy mức thuế Nhật áp dụng lên tới khoảng 778%.
Tuy nhiên, theo Nikkei, do giá gạo thay đổi, dữ liệu gần đây hơn cho thấy con số này xuống khoảng 400%.
Hàng năm, Nhật nhập khẩu khoảng 100 đến 200 tấn gạo ngoài khuôn khổ “tiếp cận tối thiểu”, tương đương với khoảng 0,03% lượng gạo miễn thuế nhập khẩu vào năm 2017.
Thứ Tư vừa qua, Chánh Văn phòng Nội các Yoshimasa Hayashi giải thích với các phóng viên về khuôn khổ “tiếp cận tối thiểu” để đặt những phát biểu của Leavitt vào đúng bối cảnh.
Ông Hayashi cũng cho biết: “Chúng tôi không bình luận về từng tuyên bố đưa ra bởi các quan chức chính phủ Hoa Kỳ, nhưng chúng tôi muốn trao đổi với Hoa Kỳ về tất cả mọi trường hợp”.