Tác giả: Ali Bianco, Phelim Kine và Giselle Ruhiyyih Ewing
Dương Lệ Chi chuyển ngữ
16-3-2025
Tóm tắt: Tổng thống ký hai sắc lệnh hành pháp mới, một sắc lệnh bãi bỏ một số chính sách lao động và môi trường thời Biden và một sắc lệnh khác cắt giảm mạnh nhiều cơ quan độc lập do Quốc hội [Hoa Kỳ] thành lập.
Tổng thống Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp nhằm xóa bỏ một số cơ quan liên bang khác, bao gồm một cơ quan giám sát kênh truyền thông do liên bang tài trợ là Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA), thử thách giới hạn quyền lực của ông ta khi ông tìm cách thu hẹp quy mô và phạm vi bộ máy hành chính liên bang.
Một sắc lệnh được ký vào tối thứ Sáu kêu gọi các cơ quan — một số cơ quan trong đó tập trung vào các doanh nghiệp phục vụ người thiểu số, các bảo tàng và thư viện, và cơ quan phòng chống tình trạng vô gia cư — “phải bị loại bỏ ở mức độ tối đa theo luật hiện hành“.
Một sắc lệnh hành pháp thứ hai đã thu hồi 19 lệnh hành pháp do Tổng thống Joe Biden ký nhằm thúc đẩy các mục tiêu về năng lượng sạch và môi trường. Sắc lệnh này chấm dứt các tuyên bố về các di tích quốc gia do ông Biden tạo ra và chấm dứt việc sử dụng Đạo luật Sản xuất Quốc phòng để mở rộng hoạt động sản xuất công nghệ năng lượng sạch của Hoa Kỳ, chẳng hạn như máy bơm nhiệt điện và các tấm pin mặt trời, cùng với các chính sách khác dưới thời Biden.
Tòa Bạch Ốc tuyên bố, các quy định này xuất phát từ “ý thức hệ cấp tiến” và gây lãng phí. Một trong những quy định mà Trump hủy bỏ là lệnh của Biden tăng mức lương tối thiểu lên 15 đô la/ giờ cho các nhà thầu liên bang.
Các lệnh này thực hiện lời hứa trong chiến dịch tranh cử từ lâu của Trump: Xóa bỏ những thành tựu về chính sách lao động và khí hậu của người tiền nhiệm, bằng cách bãi bỏ hàng chục quy định và các biện pháp bảo vệ môi trường thời Biden, mà tổng thống [Trump] cho rằng đã tạo ra nhiều quy định hơn và làm tăng sự phụ thuộc của Mỹ vào nước ngoài.
Nhưng các hành động này cũng đảo ngược các hành động hành pháp ủng hộ lao động, như bảo vệ an toàn nơi làm việc và tăng thu nhập cho những ngành có mức lương thấp. Xét về tổng thể, sự đảo ngược này sẽ trực tiếp gây tổn hại đến nhiều công nhân lao động bình thường, những người đã ủng hộ Trump trong cuộc bầu cử hồi tháng 11 vừa qua.
Kể từ khi trở lại nắm quyền, Trump đã liên tục ký hàng loạt sắc lệnh hành pháp để ban hành chương trình nghị sự của mình và thu hẹp quy mô chính phủ, nhiều lệnh hành pháp đó đã bị phe đối lập phản đối tại tòa án hoặc bị hủy bỏ. Những lệnh hành pháp khác thử thách ranh giới quyền lực của tổng thống bằng cách, có khả năng vượt quá thẩm quyền hành pháp và không cần sự cho phép của Quốc hội.
Cơ quan Truyền thông Toàn cầu Hoa Kỳ (USAGM) — công ty mẹ của đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA), Văn phòng Phát thanh Cuba, Đài Âu châu Tự do/ Đài Tự do và Đài Á châu Tự do — là một cơ quan độc lập do Quốc hội thành lập. Năm 2020, Quốc hội thông qua một đạo luật nhằm hạn chế quyền hành của người đứng đầu cơ quan này do tổng thống bổ nhiệm. Hơn 1.300 nhà báo, nhà xuất bản chương trình và nhân viên tại VOA nhận được email, cho biết, họ bị đình chỉ công tác hành chính hôm thứ Bảy [15-3-2025], Michael Abramowitz, Giám đốc VOA viết trên trang Facebook cá nhân của mình.
Việc nhắm mục tiêu vào USAGM không phải là mới, nhưng mối lo ngại về số phận của tổ chức truyền thông này đã gia tăng trong năm nay khi Trump bổ nhiệm Kari Lake làm cố vấn đặc biệt tại cơ quan này. Kari Lake là người trung thành với ông ta và là người đã thất bại trong cuộc chạy đua giành chức thống đốc và Thượng viện ở tiểu bang Arizona.
Trump và những người Cộng hòa khác từ lâu đã chỉ trích VOA, một cơ quan có sứ mệnh chống lại tuyên truyền độc đoán dành cho khán giả nước ngoài, bằng tin tức độc lập. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, Trump đã chỉ trích cách đưa tin về đại dịch do virus corona của VOA, chế giễu bằng cách gọi cơ quan này là ” Đài tiếng nói Xô-viết” và cáo buộc hãng tin độc lập này quảng bá tuyên truyền của chính phủ Trung Quốc trong các bản tin về dịch bệnh. Ông cũng từ chối gia hạn thị thực cho hàng chục nhà báo nước ngoài làm việc cho cơ quan này.
Đầu tháng 2 [năm 2025], tỷ phú công nghệ Elon Musk, người đứng đầu Cơ quan DOGE của Mỹ, có nhiệm vụ thu hẹp quy mô chính phủ, cũng đã kêu gọi đóng cửa VOA và các kênh khác tại USAGM.
Chính quyền Trump cũng đã chấm dứt khoản tài trợ cho Quỹ Công nghệ Mở, một tổ chức phi lợi nhuận về tự do internet đã giúp tạo ra Signal, ứng dụng nhắn tin được mã hóa phổ biến. Theo một người quen thuộc với vấn đề này và là người nói chuyện với điều kiện ẩn danh, mô tả các cuộc thảo luận riêng tư, rằng quỹ này dự kiến nhận được khoảng 43,5 triệu đô la hàng năm từ nguồn tài trợ của chính phủ, thông qua USAGM.
Các lệnh mới này được đưa ra sau những nỗ lực liên tục của chính quyền [Trump] nhằm đóng cửa các tổ chức viện trợ và chính sách đối ngoại — nhiều tổ chức trong số đó được thành lập theo lệnh của Quốc hội. Hôm thứ sáu [14-3-2025], một số thành viên của cơ quan DOGE, viết tắt của Bộ Hiệu quả Chính phủ, đã có mặt tại Viện Hòa bình Hoa Kỳ (US Institute of Peace) cùng các đặc vụ FBI, theo một tuyên bố từ Viện này hôm thứ bảy. Sau khi các quan chức của Viện thông báo cho họ về tình trạng của nhóm là một cơ quan độc lập và tư nhân “không thuộc nhánh hành pháp”, các đại diện của DOGE đã bỏ đi, tuyên bố cho biết.
Các vụ can thiệp của DOGE tương tự như vậy trong tháng này tại Quỹ Phát triển Châu Phi Hoa Kỳ (US African Development Foundation) và Quỹ Inter-American Foundation thành công qua việc ít nhất là tạm thời đóng cửa các cơ quan đó. Chúng nằm trong số các cơ quan được liệt kê trong lệnh hành pháp vào ngày 19 tháng 2, kêu gọi loại bỏ các cơ quan này.
Các cơ quan khác bị nhắm mục tiêu hôm thứ Sáu cũng tạo ra tác động rộng lớn ở Washington, chẳng hạn như Trung tâm Học giả Quốc tế Woodrow Wilson, một nhóm nghiên cứu chính sách toàn cầu phi đảng phái. Cũng bị ảnh hưởng là các Viện Bảo tàng và Thư viện (IMLS), nơi hỗ trợ và tài trợ cho các thư viện, các kho lưu trữ và bảo tàng ở mọi tiểu bang; Cơ quan trung gian và hòa giải Liên bang (FMCS), tập trung vào các tranh chấp lao động; Quỹ Các tổ chức Tài chính Phát triển Cộng đồng, tập trung vào các cộng đồng gặp khó khăn về kinh tế; và Hội đồng Liên ngành về tình trạng vô gia cư của Hoa Kỳ.
Tổ chức phi lợi nhuận EveryLibrary Institute cũng đã lên án lệnh này và nêu rõ rằng IMLS theo luật quy định, phải gửi tiền tài trợ của liên bang cho các thư viện tiểu bang. Một tuyên bố cho biết: “Quốc hội đã tạo ra chương trình tài trợ liên bang này để hỗ trợ và mở rộng các dịch vụ thư viện ở tất cả các tiểu bang thông qua các thư viện tiểu bang“. Hiệp hội Thư viện Hoa Kỳ cũng chỉ trích sắc lệnh này.
Số tiền có thể tiết kiệm được nhờ những hành động mới nhất của Trump thậm chí không bằng cái móng tay (blip) trong ngân sách 1700 tỷ đô la của chính phủ. Ví dụ, Hội đồng Liên ngành về tình trạng vô gia cư của Hoa Kỳ chỉ đòi hỏi 4,3 triệu USD trong ngân sách năm tài khóa này.
Trung tâm Wilson, nơi các hoạt động cũng phụ thuộc vào các khoản đóng góp tư nhân, chỉ yêu cầu 14,1 triệu đô la tài trợ từ chính phủ.
Trung tâm Wilson, một nhóm nghiên cứu với khẩu hiệu “hoàn toàn phi đảng phái”, do Mark Green, cựu dân biểu Cộng hòa từ Wisconsin, điều hành, là người có mối quan hệ với các chuyên gia, những người đã từng nắm giữ các chức vụ lãnh đạo trong Ủy ban Toàn quốc đảng Cộng hòa (RNC). Trung tâm này được thành lập hồi năm 1968 thông qua một đạo luật của Quốc hội để trở thành đài tưởng niệm sống cho cựu tổng thống Woodrow Wilson, với ý tưởng rằng nó sẽ đóng vai trò là cầu nối giữa học thuật và hoạch định chính sách.
Người phát ngôn của Trung tâm Wilson đã từ chối bình luận về sắc lệnh này.
Hope Harrison, một nhà sử học đã hoàn thành hai fellowship tại Trung tâm Wilson và là đồng chủ tịch ban cố vấn của một chương trình, đã mô tả tổ chức này là “một trung tâm sáng chói với vòng tay rộng mở của Mỹ đối với các học giả và đối với tư duy độc lập”.
Ví dụ, Dự án Lịch sử Quốc tế về Phổ biến Vũ khí Hạt nhân đã nghiên cứu các trường hợp và viết các bản tóm tắt chính sách về mối nguy hiểm của việc phổ biến các loại vũ khí như vậy, sử dụng bối cảnh lịch sử để tư vấn về cách tương tác với các nước, gồm Iran và Triều Tiên.
Bà Harrison nói: “Một trong những điều bị đe dọa bởi sắc lệnh này, cũng như với rất nhiều sắc lệnh hành pháp khác, là vị thế của chúng ta trên thế giới như một nơi nghiên cứu và trong trường hợp này là nghiên cứu có liên quan đến chính sách. Tôi nghĩ rằng, Ronald Reagan sẽ lật mình trong mồ khi nghĩ rằng tổ chức này sẽ bị đe dọa, dù đã làm được rất nhiều điều để làm sáng tỏ lịch sử Chiến tranh Lạnh và sự liên quan của nó“.
_______
Ghi chú: Karen DeYoung, Maxine Joselow và Pranshu Verma đã đóng góp cho bài báo này.