Vũ Hoàng
Bà Sheinbaum hai lần thuyết phục thành công ông Trump hoãn áp thuế với Mexico nhờ cách tiếp cận mềm mỏng, linh hoạt và chọn đúng thời điểm.
Hàng chục nghìn người Mexico hôm 9/3 đổ về quảng trường Zocalo ở trung tâm thủ đô Mexico City để cổ vũ Tổng thống Claudia Sheinbaum sau khi bà xử lý thành công một trong những thách thức khó khăn nhất nhiệm kỳ của mình: Đàm phán về đòn thuế mà Tổng thống Mỹ Donald Trump dọa áp đặt với Mexico.
Ông Trump trước đó đã ký văn bản hoãn áp thuế thêm gần một tháng với các sản phẩm từ Mexico và Canada được quy định trong Hiệp định Mỹ – Mexico – Canada (USMCA). Điều này đồng nghĩa hầu hết mặt hàng từ hai quốc gia trên được miễn áp thuế 25% đến ngày 2/4.
Khi thông báo về việc hoãn áp thuế, ông chủ Nhà Trắng nêu một phần lý do vì “tôn trọng Tổng thống Sheinbaum”. Đây là lần thứ hai trong hai tháng, lãnh đạo Mexico thuyết phục được người đồng cấp Mỹ trì hoãn thuế quan.
Tại quảng trường Zocalo, những người ủng hộ đảng của bà Sheinbaum, các lãnh đạo doanh nghiệp hàng đầu và cả người dân bình thường đồng thanh hô vang “Mexico! Mexico” trong niềm hân hoan, cho thấy nữ tổng thống đầu tiên của đất nước đã đoàn kết dân chúng như thế nào.
Theo một cuộc thăm dò do báo El Financiero của Mexico thực hiện, tỷ lệ ủng hộ Tổng thống Sheinbaum đã tăng vọt từ 70% khi bà nhậm chức hồi tháng 10 năm ngoái lên 85% vào tháng trước.
Hàng loạt chính trị gia trên khắp thế giới, trong đó có lãnh đạo Ukraine, Colombia và Canada, đã phải chịu những cú sốc khi tương tác với Tổng thống Trump. Tổng thống Sheinbaum, ngược lại, ngày càng cho thấy bà “điềm tĩnh và khôn khéo” sau mỗi lần xử lý các vấn đề phát sinh liên quan đến Tổng thống Mỹ, Carin Zissis, chuyên gia từ Viện Mexico thuộc Trung tâm Wilson, trụ sở ở Washington, nhận xét. “Điều đó giúp bà ấy tạo dựng được hình ảnh nổi bật”.
Mexico là đối tác thương mại hàng hóa hàng đầu của Mỹ, với kim ngạch hàng hóa và dịch vụ giữa hai nước năm 2022 đạt hơn 855 tỷ USD, với thâm hụt thương mại của Mỹ là 131,1 tỷ USD, theo dữ liệu được Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ công bố cuối năm ngoái.
Hôm 1/2, ông Trump tuyên bố sẽ áp thuế 25% với phần lớn hàng nhập khẩu từ hai nước láng giềng là Canada và Mexico. Đây được coi là đòn giáng nặng nề với Mexico, bởi quốc gia này xuất khẩu gần 455 tỷ USD hàng hóa vào Mỹ, nhập khẩu 324 tỷ USD.
Tuy nhiên, Tổng thống Sheinbaum lúc đó đã chọn giải pháp mềm mỏng, không “lên gân” với ông Trump, mà tiến hành các cuộc đàm phán bí mật với Tổng thống Mỹ nhằm đạt được thỏa thuận trước khi đòn áp thuế có hiệu lực.
Bà Sheinbaum đã có những nhượng bộ đáng kể với ông Trump, điều thêm 10.000 quân đến biên giới nhằm ngăn chặn dòng chảy fentanyl và người di cư bất hợp pháp vào Mỹ, vốn là hai lý do chính ông chủ Nhà Trắng đưa ra nhằm áp thuế quan với Mexico.
Bà đã giao nộp 29 thành viên băng đảng ma túy cho Washington, trong đó có Rafael Caro Quintero, mục tiêu bị Mỹ truy nã từ lâu liên quan đến vụ giết hại một đặc vụ điều tra ma túy, và hai thủ lĩnh băng đảng Zetas.
Bà Sheinbaum sáng 3/2 điện đàm với ông Trump trong cuộc thảo luận được Tổng thống Mỹ mô tả là “vô cùng thân thiện”. Ngay sau đó, ông Trump thông báo đồng ý hoãn áp thuế trong 30 ngày, đổi lại Mexico sẽ tăng cường các biện pháp bảo vệ biên giới và kiểm soát fentanyl. Đây là nhượng bộ nằm trong kế hoạch mà bà Sheinbaum đã vạch ra từ trước.
Thành công này của bà Sheinbaum đã khiến người dân Mexico ngạc nhiên, bởi lâu nay, họ chủ yếu chỉ coi bà là người kế nhiệm được cựu tổng thống Andrés Manuel López Obrador, người sáng lập đảng Morena cánh tả, lựa chọn.
Dù giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống hồi tháng 6/2024 với gần 60% số phiếu bầu, bà bị chỉ trích là “chỉ hành động theo Obrador”, thậm chí bắt chước cả ngữ điệu của ông. Trong chiến dịch tranh cử, đối thủ gọi bà Sheinbaum, một nhà khoa học có bằng tiến sĩ về kỹ thuật năng lượng, là “quý bà băng giá” vì thái độ luôn lạnh lùng của mình.
Ông Obrador từng có quan hệ cá nhân tốt đẹp với ông Trump và nhiều người Mexico từng hoài nghi về khả năng bà Sheinbaum có thể làm được điều đó. Nhưng những gì đã xảy ra cho thấy Tổng thống Sheinbaum đã rũ bỏ được hình ảnh “học trò của Obrador” và đã thành công trong việc tiếp cận cũng như thuyết phục ông Trump.
Tổng thống Mexico cho biết bà được hưởng lợi từ mối quan hệ nồng ấm giữa người tiền nhiệm Obrador với lãnh đạo Mỹ, nhưng giới quan sát đánh giá bà cũng có những thế mạnh riêng trong công việc.
Theo các trợ lý, bà luôn chuẩn bị rất kỹ lưỡng cho mọi cuộc gọi với Tổng thống Trump, tham khảo ý kiến từ các bộ trưởng trong nội các, những lãnh đạo doanh nghiệp và chuyên gia, nghiên cứu từng tuyên bố mà Tổng thống Mỹ đã đưa ra.
Họ cho hay bà không tức giận trước những lời chỉ trích từ ông Trump, mà thay vào đó bình tĩnh trình bày những thông tin thực tế, chính xác nhất tới người đứng đầu Nhà Trắng.
Hôm 4/3, sau khi Tổng thống Trump tuyên bố sẽ áp dụng mức thuế 25% với Mexico sau một tháng trì hoãn, cáo buộc nước này không đạt được tiến triển trong nỗ lực ngăn chặn dòng chảy fentanyl xuyên biên giới, bà đã gửi cho ông một biểu đồ có dữ liệu từ Bộ An ninh Nội địa Mỹ.
Biểu đồ cho thấy các vụ phát hiện fentanyl của Mỹ tại biên giới phía nam đã giảm mạnh kể từ tháng 10/2024. Ít fentanyl lọt vào Mỹ vì nó đã bị chặn tại Mexico, bà nói với ông Trump.
“Ông ấy không biết về hình ảnh này cho đến khi chúng tôi gửi nó”, bà sau đó nói với các phóng viên.
Trong một cuộc gọi khác, bà đã kể với ông Trump về chiến dịch tuyên truyền của chính phủ Mexico nhằm ngăn chặn việc sử dụng fentanyl. Tổng thống Mỹ tỏ ra rất ấn tượng.
“Các bạn biết đấy, tôi thực hiện rất nhiều cuộc gọi, và ít khi học được điều gì từ bất kỳ ai. Nhưng tôi đã nói chuyện với người phụ nữ này, ngay khi bà ấy nói điều đó… Tôi đã đáp lại rằng ‘Chính xác, thật là một ý tưởng tuyệt vời'”, ông Trump kể về cuộc điện đàm với bà Sheinbaum.
Trên thực tế, dữ liệu mà bà Sheinbaum đưa ra có thể không phản ánh đầy đủ tình hình thực tế. Các nhà phân tích cho biết có nhiều lý do dẫn đến việc những vụ tịch thu fentanyl ở Mỹ giảm, trong đó phải kể đến tình trạng đấu đá nội bộ trong băng đảng Sinaloa, tổ chức tội phạm buôn bán ma túy chính tại Mexico.
Với chiến dịch tuyên truyền chống fentanyl ở Mexico, nó chủ yếu được thiết kế để gây ấn tượng với chính quyền Tổng thống Trump, bởi Mexico không có “đại dịch” sử dụng fentanyl như Mỹ, theo một quan chức cấp cao giấu tên thuộc đảng Morena. Nhưng chúng đã phát huy hiệu quả trong việc thuyết phục ông Trump.
Việc bà giao nộp 29 thủ lĩnh băng đảng cho Mỹ có thể là động thái vi phạm luật pháp Mexico, theo các học giả pháp lý. Dù vậy, bà Sheinbaum sẵn sàng chấp nhận sự mạo hiểm về mặt chính trị này để xoa dịu mối lo ngại của ông Trump.
Tổng thống Sheinbaum cũng chứng minh được khả năng phán đoán thời điểm tốt. Trong khi Thủ tướng Canada Justin Trudeau nhanh chóng công bố các mức thuế trả đũa sau những cảnh báo từ Tổng thống Trump, bà lại tìm cách trì hoãn để mở ra con đường đối thoại.
Và thời điểm dường như đã đến khi thị trường chứng khoán Mỹ lao dốc và các nhà bán lẻ không ngừng cảnh báo về nguy cơ giá cả tăng cao vì đòn thuế, khiến áp lực liên tục dồn lên Tổng thống Trump.
Chính phủ Mexico “đã tận dụng áp lực đó để không cần phải thực sự đưa ra các biện pháp của riêng họ”, John Creamer, cựu nhà ngoại giao cấp cao Mỹ tại Mexico, cho biết. “Kết quả là Mexico đã không khiến ông Trump tức giận giống như Canada”.
Bà Sheinbaum ban đầu dự kiến công bố các biện pháp đối phó với đòn thuế quan từ Mỹ vào ngày 9/3. Sau khi chúng bị ông Trump hoãn lại, sự kiện đã trở thành một lễ ăn mừng chiến thắng tại quảng trường Zocalo.
Phát biểu trước đám đông, bà lại thể hiện thông điệp mạnh mẽ để bảo vệ lợi ích của Mexico. “Chúng ta không thể từ bỏ chủ quyền”, bà nói với những người đang vẫy cờ tại quảng trường. “Chúng ta cũng không thể để người dân của mình bị tổn thương bởi các quyết định mà chính phủ hoặc thế lực nước ngoài đưa ra”.
Dù vậy, bà vẫn phải đối mặt với những thách thức to lớn. Tổng thống Trump có thể gọi bà là “một phụ nữ rất tuyệt vời”, nhưng chính quyền của ông đến nay vẫn không loại trừ khả năng điều quân đội Mỹ tấn công các băng đảng sản xuất fentanyl ở Mexico. Ông có thể làm tê liệt nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu của Mexico bằng những cảnh báo thuế quan liên tục hay gây áp lực buộc các nhà sản xuất ôtô phải chuyển đến Mỹ.
“Bất ổn và biến động sẽ không dừng lại”, Julian Ventura, cựu quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Mỹ, cho hay, song lưu ý bà Sheinbaum nằm trong số ít các lãnh đạo có thể xây dựng những cuộc đối thoại mang tính xây dựng với ông Trump.
“Đó đã là một chiến thắng lớn”, ông nói.
Luis Ramirez, 74 tuổi, thợ điện đến từ bang Michoacan, người có mặt tại quảng trường Zocalo, nói rằng Tổng thống Sheinbaum “nhận được sự ủng hộ hoàn toàn của chúng tôi”.
“Nhưng các cuộc đàm phán với Tổng thống Trump vẫn chưa dừng lại và như Tổng thống của chúng tôi đã nói, chúng tôi phải kiên nhẫn, rất kiên nhẫn”, ông cho hay.
Vũ Hoàng (Theo Washington Post, AFP, Reuters)