9-2-2025
Hôm 5-2, Thủ tướng Phạm Minh Chính “bắn phát súng lịnh” cho nội các “chuẩn bị cho một cuộc chiến thương mại toàn cầu có thể xảy ra trong năm nay”, sau khi Tổng thống Trump áp thuế 10% đối với hàng Trung Quốc. Thủ tướng Chính nhận định, đại khái: “Diễn biến (chiến tranh thương mại thế giới) rất khó lường, ảnh hưởng trực tiếp đến nước ta, đặc biệt là về xuất khẩu, sản xuất kinh doanh và kinh tế vĩ mô”.
Chúng ta thấy sau đó nhiều bài viết của các chuyên gia kinh tế được đăng trên báo chí “hiến kế” cho Việt Nam làm cách nào để đối phó với (chiến tranh thương mại thế giới) và đối với TT Trump?
Theo tôi, tới bây giờ Việt Nam mới lo tìm “đối sách” thì đã quá trễ rồi. Việt Nam “chung giỏ” với các quốc gia ASEAN, đặc biệt năm 2024, trong tình thế “trên đe dưới búa”. Trên đe là đe dọa áp thuế của Mỹ. Dưới búa là cây búa “hàng giá rẻ” từ Trung Quốc.
Năm 2024 thặng dư mậu dịch của Trung Quốc tăng cao kỷ lục (gần) 1.000 tỉ đôla. Trung Quốc đã bán thứ gì mà “hốt bạc” dữ thần vậy?
Chuyện này hôm trước tôi có nói sơ qua. Năm 2024 là năm Trung Quốc “chuẩn bị” đưa vào thị trường hàng hóa Trung Quốc theo kế hoạch “made in China 2025”. Kế hoạch ra đời năm 2015. Nội dung kế hoạch là trong vòng 10 năm Trung Quốc sẽ thay đổi các quan hệ trong sản xuất, sao cho hàng Trung Quốc vừa có phẩm chất cao và giá rẻ.
Từ quý 2 năm 2024, làn sóng thứ nhứt hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc tràn ngập thị trường thế giới, đặc biệt trong khối ASEAN. Làn sóng này đe dọa sự sinh tồn các xí nghiệp nhỏ. Ta thấy Indonesia đã có những biện pháp mạnh, như áp thuế đôi khi lên tới 200%, mục đích bảo vệ xí nghiệp nội địa, chống lại sự xâm nhập hàng Trung Quốc.
Việt Nam đã có biện pháp nào để bảo vệ các xí nghiệp nội địa của mình? Theo tôi là không có chi cả. Ý kiến của Thủ tướng Chính, tới bây giờ mới đi tìm phương kế để chống lại đe dọa áp thuế của TT Trump. Hoàn toàn Việt Nam không có bất kỳ biện pháp nào, như Indonesia, để bảo vệ xí nghiệp nội địa chống lại sự tràn ngập hàng giá rẻ của Trung Quốc.
Hệ quả việc này là gì? Là trên 52 ngàn xí nghiệp tư nhân Việt Nam đóng cửa vào tháng 1 năm 2025. Con số kỷ lục.
Điều tệ hại là trong thời gian Trung Quốc vận hết “thành công lực” để bán hàng giá rẻ, thì Việt Nam mở cửa “hốt” số hàng này, nếu không có điều lầm lẫn, là để đóng dấu “ma dze in dziệt nôm” rồi xuất qua Mỹ.
Bây giờ các nước ASEAN chuẩn bị làn sóng thứ hai hàng giá rẻ của Trung Quốc.
Khi hàng hóa Trung Quốc bị TT Trump áp thuế 10%, dĩ nhiên số lượng hàng Trung Quốc qua Mỹ sẽ giảm bớt và lượng hàng dư sẽ xuất qua các nước khác. EU thì đã chuẩn bị bài bản. Các nước Nhật, Nam Hàn, Đài Loan, Indonesia… đều “có võ”, lập hàng rào thuế quan để tự vệ. Chỉ có Việt Nam là hồ hởi nhập tuốt luốt. Nghĩ là sẽ in con dấu ‘Made in Vietnam’ rồi xuất qua Mỹ.
Thời Trump 1.0 Việt Nam bị đe dọa là “quốc gia lạm dụng nước Mỹ tệ hại nhứt”. Trump 2.0 tuy chưa nhắc tên Việt Nam nhưng chắc chắn Việt Nam sẽ lọt vô tầm nhắm.
Rõ ràng Việt Nam bị lâm vào thế “trên đe dưới búa”. Hô hào lập kế sách để đối phó mà chỉ nói về “đe dọa” của Mỹ mà không nói đến những tác hại của Trung Quốc là hoàn toàn sai.
Có người đề nghị là Việt Nam phải thuyết phục Trump sao cho Mỹ nhìn nhận kinh tế Việt Nam là nền “kinh tế thị trường”. Theo tôi, Mỹ không nhắm mắt để Việt Nam nhập hàng Trung Quốc rồi xuất qua Mỹ. Và Mỹ cũng sẽ cấm Nvidia bán các loại chíp thuộc hạng mục “quốc cấm” cho Việt Nam. Nếu Trung Quốc tuồn hàng hóa qua Việt Nam sau đó xuất qua Mỹ thì dĩ nhiên chiều ngược lại Việt Nam nhập “hàng cấm” từ Mỹ để xuất vào Trung Quốc.
Theo tôi, để Việt Nam có một đối sách “tự vệ”, là tìm một đối sách vừa tự vệ trước hàng giá rẻ của Trung Quốc. Sau đó trước những “tấn công” thuế quan của Mỹ.
Đối với Trung Quốc, Việt Nam đã là “một phần” của Trung Quốc rồi. Hôm qua tôi đã nói điều này. Việt Nam đã gắn liền miền Bắc vào dự án “hai hành lang một vành đai”. Hai hành lang là hai đường cao tốc và đường sắt tốc độ cao nối Côn Minh – Hà Nội – Hải Phòng và Nam Ninh – Lạng Sơn – Hà Nội – Hải Phòng. Một vành đai là “vòng cung” gồm các tỉnh ven Vịnh Bắc Việt.
Việt Nam còn là thành viên của sáng kiến “Vành đai, Con đường” của Trung Quốc. Năm kia ông Trọng còn đưa Việt Nam vào chung vận mạng với Trung Quốc, qua kế hoạch “xây dựng cộng đồng chia sẻ tương lai”. Mới đây Việt Nam lại gắn kết 3+3 với Trung Quốc về ngoại giao, quốc phòng và an ninh. Đây là quan hệ vô cùng đặc biệt mà một quốc gia (nhỏ) độc lập có chủ quyền sẽ không bao giờ kỳ kết với một nước lớn.
Tức là đối với Trung Quốc, Việt Nam không có đối sách nào nữa cả, ngoài chuyện lập kế hoạch giành lại quyền độc lập tự chủ trên các vấn đề đối ngoại, quốc phòng, an ninh nội địa và dĩ nhiên về chủ quyền kinh tế.
Đối với Mỹ, điều cốt lõi là ta phải biết mục tiêu áp thuế quan của Trump là gì? Là để cân bằng cán cân thương mại hay là để đạt được một mục tiêu chiến lược? Các trường hợp Canada, Mexico (và Panama) cho ta thấy, đâu là mục đích của Trump.
Từ lâu, như tôi nói lại hôm qua, Mỹ nghĩ rằng Việt Nam chống Trung Quốc vì hai bên có tranh chấp về chủ quyền và hải phận Biển Đông. Mỹ có ý giúp Việt Nam chống Trung Quốc vì hai bên đều không muốn một Trung Quốc mạnh. Nhưng Mỹ cương quyết không nhìn nhận Việt Nam có nền “kinh tế thị trường”. Vì Mỹ biết Việt Nam đã gắn kết chặt chẽ với Trung Quốc và biết rằng hàng hóa Trung Quốc sẽ thông qua Việt Nam để nhập vào Mỹ.
Theo tôi, Trump sẽ không yêu sách Việt Nam rút khỏi sáng kiến “Vành đai, Con đường”, như đã yêu sách với Panama. Chuyện này vô ích, vì nếu Mỹ thông hiểu mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc, thì hai nước này còn gắn liền với nhau qua việc “xây dựng cộng đồng chia sẻ tương lai” và dự án “Hai hành lang, một vành đai”.
Việt Nam cũng khó có thể thỏa mãn Mỹ, kiểu mua vài chiếc máy bay vận tải hay nhập khí đốt từ Mỹ. Vấn đề các phương tiện bay của Mỹ, nếu bán cho Việt Nam dùng để tự vệ thì ô kê. Nhưng nếu bán cho Việt Nam để Việt Nam củng cố các tiền đồn trên Biển Đông, mà mục đích các tiền đồn này có thể đe dọa đến an ninh của Mỹ, chắc chắn thương vụ sẽ không thành.
Hôm qua tôi có viết một tút ngắn, nội dung: “Của tin, gọi một chút này làm ghi”. Nhượng quyền sử dụng bãi Thuyền chài cho Mỹ nên chăng là một giải pháp?”
Theo tôi Việt Nam cần phải thuyết phục Mỹ về một “niềm tin chiến lược”. Việt Nam phải cho Trump thấy là Việt Nam ủng hộ Mỹ để chống Trung Quốc. Bởi vì, về kinh tế, Việt Nam đã và đang là nạn nhân hàng rẻ của Trung Quốc. Về chủ quyền biển đảo, Việt Nam cũng từ lâu là nạn nhân của đế quốc bành trướng Trung Quốc.
Nhượng quyền sử dụng một vùng lãnh thổ quốc gia cho một quốc gia khác, sử dụng vào mục tiêu tự vệ, quốc phòng, không phải là chuyện “bán đất nhượng biển”. Các căn cứ của Mỹ ở trên lãnh thổ của các nước như Nhật, ở Nam Hàn, ở Phi, ở tùm lum trên thế giới. Có ai nói các quốc gia này “bán nước” đâu.
Thử suy nghĩ, một chút “của tin” này có trọng lượng chính trị cực kỳ lớn. Nó có khả năng hóa giải khúc mắc của Mỹ đối với Việt Nam trên nhiều phương diện. Quan trọng là không biết Mỹ có OK chuyện này hay không?
Nguồn: Tiếng Dân